Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 2011

Σουρεαλισμός, κβαντομηχανική και πολλά ούζα

Ο Γαβριήλ Μιραμπό, ο φλογερός ομιλητής του γαλλικού Κοινοβουλίου, αυτός που υπηρέτησε πιστά την επανάσταση και ακόμα πιο πιστά τον Λουδοβίκο, για να υπογραμμίσει τις «παγιωμένες, σταθερές και αμετακίνητες πεποιθήσεις του» (!) συνήθιζε να ολοκληρώνει τις χειμαρρώδεις αγορεύσεις του με φράσεις όπως: «Μια πόρτα είναι ανοικτή ή κλειστή, μέση λύση δεν υπάρχει».
 
Με τον ίδιο τρόπο οι διαφημιστές της ελληνικής κυβερνώσας παράταξης των σοσιαλιστών, των τραπεζιτών και τοκογλύφων εμφανίζουν τον πολιτικό εξευτελισμό της χώρας, την επερχόμενη χρεοκοπία και την καταρράκωση των κοινωνικών κατακτήσεων ως αναπόφευκτο μονόδρομο, αφού αποκλείεται κάθε άλλη δυνατή επιλογή. Μάλιστα!
Στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας πριν την καταστροφή, μια γιαγιά, η Τζατζαμιλιά από το Πλωμάρι της Λέσβου, διατηρούσε παράνομο ποτοποιείο. Οταν άνοιγε η πόρτα του σπιτιού της και αφού διέγραφε ένα τόξο ενενήντα μοιρών, αυτό το ίδιο το θυρόφυλλο έκλεινε ερμητικά την είσοδο που οδηγούσε στο κρυφό ρακαριό. Κατ' αυτόν τον τρόπο η γριά εκείνη έτρεφε μια αυλή εγγόνια κάτω από τη μύτη των Οθωμανών, που αγνοούσαν και τα ούζα της Τζατζαμιλιάς αλλά και τη ρητορική του Μιραμπό.
Συμπατριώτης του ακαταμάχητου ρήτορα, ο Μαρσέλ Ντισάμπ, εξέχουσα μορφή του σουρεαλισμού, δημιουργός του «Γυμνού που κατεβαίνει μια σκάλα», του «Μεγάλου γυαλιού» και της «Κρήνης», το 1927 κατασκεύασε την περίφημη πόρτα που την αποτελούν δύο ανοίγματα, δύο κάσες δηλαδή κάθετες μεταξύ τους και ένα πορτόφυλλο, αντιγράφοντας εν αγνοία του το εφεύρημα της Τζατζαμιλιάς. Και τα δύο έργα θα μπορούσε να έχουν τίτλο «Μια πόρτα είναι και ανοιχτή και κλειστή». Η μικρασιάτισσα γιαγιά επινόησε την αλλόκοτη πόρτα της για λόγους βιοποριστικούς, αλλά αγνοούμε τι οδήγησε τον Ντισάμπ να στήσει κάτι όμοιο. Πιθανώς αισθανόταν πιο άνετα με την αμφιβολία, το δίσημο και απροσδιόριστο και άβολα με το βέβαιο και οριστικό των μονοδιάστατων επιλογών. Εκείνο το «ήξεις αφήξεις» της Πυθίας εννοούσε μάλλον αυτό που έλεγε: «Ολες οι εξελίξεις είναι πιθανές». Οι οπαδοί των βεβαιοτήτων απέδωσαν στο μαντείο αδυναμία πρόβλεψης και μειωμένο αίσθημα ευθύνης.
«Σύμφωνα με την κοινή λογική», διαβάζουμε αλλού, «ένα σύστημα έχει μία μονοσήμαντη ιστορία. Ενα σώμα βρίσκεται είτε σε μία θέση είτε σε κάποια άλλη. Ομοίως ένα γεγονός όπως η προσσελήνωση των αστροναυτών είτε συμβαίνει είτε όχι. Αλλά σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας, προκύπτουν ορισμένα παράδοξα, όπως η ανεύρεση ενός σωματιδίου σε δύο διαφορετικά σημεία ταυτόχρονα ή η παρουσία των αστροναυτών στη Σελήνη κατά το ήμισυ».
Ποιος τα γράφει αυτά; Ο Στίβεν Χόκινγκ στη συλλογή δοκιμίων των εκδόσεων «Κάτοπτρο» (μτφ. Φάνης Γραμμένος) τον οποίο αντιγράφουμε επειδή οι προηγούμενες αναφορές μας στα ούζα μιας απελπισμένης γριάς, η περιγραφή των εξωφρενικών συνθέσεων ενός παράλογου και αναξιόπιστου ατόμου και η υπόμνηση των ασυναρτησιών μιας οπτασιαζόμενης μάντισσας θα δημιουργήσουν αμφιβολίες για τη λογική εμού που συντάσσω το παρόν. «Τοποθετούμε λοιπόν μια γάτα σε ένα κουτί, το οποίο κατόπιν σφραγίζουμε. Εξω έχουμε ένα όπλο που πυροβολεί το κουτί. (Εντάξει! Σήμερα ποιος τολμάει να προτείνει κάτι τέτοιο;) Οταν ανοίξουμε το κουτί, θα βρούμε τη γάτα ζωντανή ή νεκρή. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Φυσική, η κατάσταση της γάτας (πριν το άνοιγμα) θα είναι ένα μείγμα της ζωντανής και της νεκρής γάτας». Ή σαν σύνθεση ανοικτής και κλειστής πόρτας, λέμε εμείς.
Αγαπητοί αναγνώστες, ο Χόκινγκ είναι Εγγλέζος και έχει ακούσει ίσως τις μάγισσες του «Μάκβεθ» να κραυγάζουν: «Τα αμαρτωλά είναι ωραία, τα ωραία είναι αμαρτωλά» (μτφ. του Κ. Καρθαίου) ή «Τα άσκημα είναι ωραία και τα ωραία άσκημα» (μτφ. του Β. Ρώτα). Ο Χόκινγκ εντέλει δηλώνει πως «ένα αντικείμενο δεν χαρακτηρίζεται από μια ιστορία αλλά από όλες τις δυνατές ιστορίες».
Παρ' όλα αυτά οι γενναίοι ρήτορες του καθεστώτος, ακλόνητοι, βέβαιοι και ασφαλείς, παρουσιάζουν την ολέθρια πολιτική του ομίλου Παπανδρέου ως τη μόνη διέξοδο, ως μονόδρομο για τη χώρα!
Συμπεριφέρονται όπως οι μεθυσμένοι -με ούζα ή όχι- που όταν χάσουν τρεκλίζοντας μεσ' στη νύχτα ένα πολύτιμο αντικείμενο, ψάχνουν να το βρουν κάτω από το πλησιέστερο φανάρι, αφού είναι βέβαιο πως μόνο εκεί μπορούν να το δουν. Χαιρετώ. 
Του Γιάννη Καλαϊτζή

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου