Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός

 

Tvxs, 14.2.11

Πώς φτάσαμε από τον «ηρωικό» Θεοδωράκη και την «επική» Φαραντούρη στον προγλωσσικό Ρουβά και την «ανορθωμένη» Βίσση; Από τα μπουντρούμια της ΕΑΤ/ΕΣΑ στις βίλες της Μυκόνου; Από την αυτοθυσία του Παναγούλη στο «μαζί τα φάγαμε» του Πάγκαλου; Από το «ΑΝΤΙ» και τον «Πολίτη» στο ΝΙΤRΟ και το FAQ; Στην Ιστορία υπάρχουν τομές, βίαιες ανατροπές αλλά πάντα διακρίνουμε και τη δύναμη της συνέχειας. Υπάρχει επομένως μία αιτία που η Ελλάδα του 2011 είναι αυτή που είναι. Και η αιτία είναι ένα ψέμα που είπαμε στον εαυτό μας εκείνα τα σκοτεινά χρόνια, που μετά το κάναμε πράξη και για το οποίο τώρα ελάχιστοι από μας μετανιώνουν. Αυτό το ψέμα είναι τώρα η ζωή μας. Και δύσκολα θα βγάλουμε μέσα από αυτό μια νέα αλήθεια. Εκτός κι αν τα παιδιά μας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο έρευνας της Κρυσταλίας Πατούλη - ερωτήματα στα οποία δίνουν τη δική τους απάντηση γνωστές προσωπικότητες της τέχνης, των επιστημών και των γραμμάτων. Σήμερα, δημοσιεύουμε τις απαντήσεις του ποιητή και διευθυντή του περιοδικού «Ποιητική», Χάρη Βλαβιανού.

«Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα: ο Έλληνας»

1. Αυτονόητη διαπίστωση: οι ευθύνες για την κρίση βαραίνουν όλους μας, κι ας μην είναι εξίσου μοιρασμένες. Η Ελλάδα κατάφερε να οικοδομήσει ένα κράτος [διεφθαρμένο, φαύλο, σαθρό], αλλά όχι μια κοινωνία. Είμαστε άθροισμα ατόμων που το καθένα κοιτάζει να εξασφαλίσει με κάθε τρόπο [και παράνομο] το συμφέρον του σε βάρος των υπολοίπων. Δεν υπάρχει αίσθηση κοινού πεπρωμένου, άρα αποδοχή της ανάγκης για θυσίες.

2. Συζητάμε διαρκώς για τις ευθύνες των πολιτικών. Είναι ασφαλώς μεγάλες. Ξεχνάμε όμως τις δικές μας. Οι πολιτικοί είναι «σαρξ εκ της σαρκός μας». Είναι άνθρωποι «δικοί μας». Βρίσκονται εκεί που τους τοποθετήσαμε για έναν και μόνο λόγο: για να ικανοποιήσουν τις δικές μας επιθυμίες. Το τίμημα γνωστό: κι αυτοί θα επωφεληθούν από τη συναλλαγή. Έτσι ορίζουν οι κανόνες του παιχνιδιού. Απλώς, όταν σ’ ένα σύνολο οι πάντες συμπεριφέρονται ως “free riders”, θα έρθει η στιγμή που θα χρεοκοπήσουν ομαδικά. Η φράση «κορόιδο είμαι εγώ;», αν ειπωθεί ταυτόχρονα απ’ όλους, οδηγεί ακριβώς στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα. «Είναι πιο εύκολο να περάσει μια καμήλα από τα μάτι μιας βελόνας, αν τη ‘λαδώσουμε’ πρώτα», λέει μια ναπολιτάνικη παροιμία. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι δική μας.

3. Όταν το 1989 [εν μέσω του σκανδάλου Κοσκωτά] ο Παπανδρέου είχε πει το περίφημο, «δεν υπάρχουν θεσμοί, υπάρχει λαός», υπογράμμιζε με σαφή και πυκνό τρόπο, το αυτονόητο. Εξού και παραμένει ένας από τους πλέον δημοφιλείς πολιτικούς μας. Οι θεσμοί είναι κάτι χειροπιαστό. Είναι οι «φράκτες» του Χέγκελ που «καθοδηγούν, την αγέλη των ανθρώπων σε μια κοινωνία». Ο «λαός» είναι κάτι ακαθόριστο που παύει να έχει νόημα όταν μιλάμε για ευθύνη.

4. «Η συνείδηση», έλεγε ο μέγας ιταλός κωμικός Αλμπέρτο Σόρντι, «είναι εκείνη η φωνή που την ώρα που διαπράττεις το έγκλημα σου ψιθυρίζει να μην αφήνεις πίσω σου δακτυλικά αποτυπώματα». Επομένως όταν όλοι μας επαναλαμβάνουμε σε κάθε ευκαιρία ότι έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη, εννοούμε ότι φροντίσαμε τα αποτυπώματα να είναι του διπλανού μας.

5. Νόμοι στην Ελλάδα υπάρχουν. Αλλά για να λειτουργήσουν πρέπει η πολιτεία [πολιτικοί και πολίτες] να δημιουργήσει ένα πλαίσιο, ένα περιβάλλον [ένα «πνεύμα» θα έλεγε ο Μοντεσκιέ] που να τους «προστατεύει». Τέτοιο πλαίσιο στην Ελλάδα δεν υφίσταται. Επομένως;
[Ως προς αυτό τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη είναι διαφωτιστικά. Όχι όμως όπως το εννοούσε ο Σεφέρης.]

6. Δεν είναι τυχαίο ότι σε καμία ευρωπαϊκή γλώσσα δεν υπάρχουν οι λέξεις «αυθαίρετο», «ημιυπαίθριο». [Δεν ήταν μόνο ο Ελύτης δεινός γλωσσοπλάστης].

7. Μνημονεύουμε διαρκώς τους αρχαίους [παρ’ όλο που κανένα κρατικό Ίδρυμα, ούτε καν η Ακαδημία, δεν έχει φροντίσει εδώ και 180 χρόνια για μια έγκυρη έκδοση των κειμένων]. Επομένως γνωρίζουμε το νόημα της λέξης «ύβρις» και τι αυτή συνεπάγεται. Ζούμε τις συνέπειες της. Δεν μπορεί κανείς να ταξιδεύει μονίμως στην πρώτη θέση με εισιτήριο τρίτης.
8. Όπως σημειώνει ο ιρλανδός συγγραφέας Μπρένταν Μπίαμ, στον 19ο αιώνα, στο κελί των θανατοποινιτών, στις φυλακές του Ντάραμ, οι αρχές είχαν αναρτήσει ξύλινη πινακίδα που έγραφε: «Το σήμερα είναι το αύριο που εχθές φοβόσουν ότι θα ’ρθει». Ήταν το τελευταίο πράγμα που αντίκριζαν οι μελλοθάνατοι προτού οδηγηθούν στην κρεμάλα. Μήπως θα έπρεπε και εμείς να αναρτήσουμε την ίδια επιγραφή στις πλατείες των πόλεων και των χωριών μας;

9. Το θηρίο στην αρένα είναι ο όχλος, όχι το αιλουροειδές. Η Ελλάδα κατάντησε Κολοσσαίο — συνονθύλευμα εγωπαθών θεατών. Άρα γιατί εξανίσταται αν η Τρόικα [η triumvirates] ορίζει τη μοίρα της; Απλώς η Ρώμη μετακόμισε στις Βρυξέλλες και ο Καίσαρ φοράει πλέον κουστούμι Αρμάνι.

10. «Ευτυχώς αποφύγαμε το σκάνδαλο. Απαγορεύτηκε η δημοσιοποίηση των πρακτικών της έρευνας. Ο Ποντίφικας μεταξύ άλλων είχε κατηγορηθεί για πειρατεία, βιασμό, φόνο, σοδομισμό και μαστροπεία». Ο Άγγλος ιστορικός Γίββων σε επιστολή του προς δικαστικό. (Φράση που μας αφήνει παγερά αδιάφορους.)

10+1 Επαναλαμβάνουμε διαρκώς ότι μοναδική διέξοδος από την κρίση είναι να αναλάβει τα ινία της χώρας μια νέα γενιά ανθρώπων με άλλες αξίες, άλλες νοοτροπίες, άλλες προτεραιότητες, άλλα οράματα, μια γενιά που θα έχει διδαχθεί στα σχολεία και τα Πανεπιστήμιά μας ένα νέο ήθος. Αν ισχύει μια τέτοια αισιόδοξη αντίληψη, τότε γιατί από τη γενιά του Πολυτεχνείου, την πλέον αγωνιστική, μαρτυρική και εγγράμματη γενιά των τελευταίων δεκαετιών, παραδόθηκε η Ελλάδα σε βαθιά παρακμή, με έντονα τα σημάδια της σήψης και της διαφθοράς σε κάθε τομέα της δημόσιας ζωής; Μια χώρα βουτηγμένη στο life style, τα σκάνδαλα, την ανομία, τη βουλιμία για εύκολο και παράνομο χρήμα; Πώς φτάσαμε από τον «ηρωικό» Θεοδωράκη και την «επική» Φαραντούρη στον προγλωσσικό Ρουβά και την «ανορθωμένη» Βίσση; Από τα μπουντρούμια της ΕΑΤ/ΕΣΑ στις βίλες της Μυκόνου; Από την αυτοθυσία του Παναγούλη στο «μαζί τα φάγαμε» του Πάγκαλου; Από το «ΑΝΤΙ» και τον «Πολίτη» στο ΝΙΤRΟ και το FAQ; Στην Ιστορία υπάρχουν τομές, βίαιες ανατροπές αλλά πάντα διακρίνουμε και τη δύναμη της συνέχειας. Υπάρχει επομένως μία αιτία που η Ελλάδα του 2011 είναι αυτή που είναι. Και η αιτία είναι ένα ψέμα που είπαμε στον εαυτό μας εκείνα τα σκοτεινά χρόνια, που μετά το κάναμε πράξη και για το οποίο τώρα ελάχιστοι από μας μετανιώνουν. Αυτό το ψέμα είναι τώρα η ζωή μας. Και δύσκολα θα βγάλουμε μέσα από αυτό μια νέα αλήθεια. Εκτός κι αν τα παιδιά μας …

ΥΓ Η Ελλάδα είναι ένα παράδοξο. Είναι ένας βούρκος που μέσα του ανθίζουν κρίνα. Ας μας παρηγορήσουν αυτά. Και τ’ άστρα που ακόμη λάμπουν στον ουρανό κάποιων Ελλήνων.
Πηγή: http://www.tvxs.gr