όχι στην απόχη της αποχής ...

ΣΤΑΘΗΣ Σ. 5.ΧΙ.2010 stathis@enet.gr

Ολο και βακχίζεται ο χορός των καταραμένων που πρώτα ψήφισαν το Μνημόνιο και τώρα πλένουν τα χέρια τους απ' το αίμα, Γιωργάκης, Αδωνις, Ντόρα -αλλά από μηχανής θεός πουθενά. Μόνον Δίκης οφθαλμός...

Η δημοκρατία και οι εκλογές. Η δημοκρατία είναι ένα πολεμικό πολίτευμα, πάντα στο εσωτερικό της διεξάγεται ταξική πάλη. Πολεμική και η ίδια, είναι το ίδιο ιμπεριαλιστική, συχνά και περισσότερο από τα άλλα, πιο συντηρητικά πολιτεύματα.

Αλλωστε η δημοκρατία είναι κι αυτή παιδί τού των πάντων πατρός πολέμου -γεννήθηκε όταν οι γεωργοί συμπαρατάχθηκαν στη φάλαγγα με τους γαιοκτήμονες και, μετέχοντας στους ίδιους κινδύνους, απαίτησαν λόγο στη λήψη των αποφάσεων, δηλαδή πολιτικά δικαιώματα.

Με έναν τρόπο ο οπλίτης γέννησε τον πολίτη, με το όπλον (την ασπίδα) και τον λόγο στην Αθήνα, με «το σπαθί και το άροτρον» στη Ρώμη -περίπου την ίδια αρχαϊκή εποχή.

Στην αρχή η δημοκρατία υπήρξε «δρακόντεια» κι ύστερα τιμοκρατική- κι έχω την εντύπωση ότι έκτοτε τιμοκρατική παραμένει. Στην κλασσική Αθήνα, για τα περίπου 50 χρόνια που διήρκεσε η δημοκρατία στη χρυσή της εκδοχή, υπήρξε άμεση μόνον ως προς τους ελεύθερους πολίτες κι επί μισθώ ψηφοφόρους, αυστηρή «ισλαμικώ τω τρόπω» με την εφαρμογή των νόμων, οι οποίοι συχνά δεν ήταν παρά ένα όπλο των πλουσίων εναντίον των φτωχών ή των φτωχών εναντίον των πλουσίων, αναλόγως των ταλαντώσεων που προκαλούσε στους πολιτικούς συσχετισμούς η ταξική πάλη. Αλλοτε ο δήμος εθεωρείτο σοφός κι άλλοτε όχλος, αναλόγως του ποιος είχε το πάνω χέρι (πριν να του πάρουν το κεφάλι).

Η ισηγορία και η ισονομία, αλλά ποτέ η ισότητα (ή η αδελφοσύνη), χαρακτήρισαν την Αθηναϊκή Δημοκρατία, μια κοινωνία πατριαρχική και φυλετική στο εσωτερικό της, ιμπεριαλιστική στην εξωτερική της πολιτική, που σε ορισμένους τομείς υπήρξε κατώτερη απ' τη στρατιωτική δημοκρατία της Σπάρτης (όπως στην αγωγή ή την υπεράσπιση της κοινής ελευθερίας) και που εν τέλει διαλύθηκε απ' τη στρατιωτική ολιγαρχία της Μακεδονίας.

Αφήνοντας όμως πίσω της μια ακατάλυτη κληρονομιά στους αιώνες: την ψήφο.

Και: την ελευθερία του λόγου.

Ακόμα και στην πιο αριστοκρατική και ολιγαρχική εκδοχή της δημοκρατίας, στην προαυτοκρατορική Ρώμη, η ψήφος, ακόμα και μετρημένη σε εκατονταρχίες (100 πολίτες = μία ψήφος) ήταν απαραίτητη για να δείξει ο λαός ποιος (απ' τους αριστοκράτες συνήθως) ήθελε να τον κυβερνήσει.

Από τότε η ψήφος έχει περίπου την ίδια έννοια που έχει και σήμερα: ο λαός δεν ψηφίζει για να αυτοκυβερνηθεί, αλλά για να επιλέξει (και να εκλέξει) ποίος, ποιοι θα τον κυβερνήσουν.

Ο Καίσαρ επί παραδείγματι τότε ή ο Ομπάμα σήμερα είναι οι εκλεκτοί της τάξης τους και, για να ξεχωρίσουν απ' τους αντίπαλους εκλεκτούς της ίδιας τάξης, χρειάζονται την ψήφο του λαού. Για αυτό γίνονται «Φίλοι του Λαού», κόπτονται για τον λαό (ώσπου να τον κόψουν σε κάποιο πόλεμο), φροντίζουν για τους πολίτες που τους ψηφίζουν -είναι οι πελάτες τους.

Ακόμα κι έτσι όμως η δύναμη του λαού είναι και ήταν μεγάλη -ενίοτε «ξέφευγε» κι όταν «ξέφευγε» έκαναν μεταρρυθμίσεις φέρ' ειπείν οι Γράκχοι, ή απειλούσε τη δημοκρατία ο Σπάρτακος, ή κέρδιζε δίκες υπέρ των αδυνάτων ο Κικέρων κι έτσι η κοινωνία έκανε ένα βήμα μπροστά, ώσπου να φάει μια κατραπακιά και να χάσει τα μισά απ' όσα είχε κερδίσει ή όλα, «έτσι είναι ο κόσμος, καλέ μου Κεμάλ», προχωράει με την ταξική πάλη, με μαχαίρι και φωτιά. Δυο βήματα μπρος, ένα πίσω.

Ομως η δύναμη του λαού ακόμα και με τις αυταπάτες του είναι τόσον τρομερή που η αυτοκρατορική Ρώμη απέφυγε να απεκδυθεί, ώσπου έσβησε στη Δύση, τη δημοκρατική της επίφαση.

Ακόμα και στο Βυζάντιο ο απόηχος της απόμακρης δημοκρατικής παράδοσης αποτυπώνεται στη νομιμότητα της «βασιλείου τάξεως», του Συντάγματος, εφ' όσον ασκείται υπέρ του λαού (με τη θέληση του Θεού) και στην «τυραννίδα», όταν στρέφεται εναντίον του. Μάλιστα η ανατροπή του «Τυράννου» εμπεριέχει δημοκρατική νομιμοποίηση, διότι αποκαθιστά το δίκαιο, παραμένει ένα «νόμιμο επαναστατικό» δικαίωμα του λαού (ή της αριστοκρατίας που το υφαρπάζει στο όνομά του).

***

Οπως και να 'χει, ο άνθρωπος-πολίτης, από τη στιγμή που για πρώτη φορά εψήφισε, γεύθηκε τον καρπό της γνώσης (και της επιλογής ανάμεσα στο καλό και το κακό έτσι όπως ο ίδιος το προσδιορίζει, είτε με την ελεύθερη βούλησή του είτε με την πελατειακή του σχέση). Κι  έτσι κάνοντας άλματα μέσα στον χρόνο η δημοκρατία εμφανίζεται, εξαφανίζεται, επανεμφανίζεται μέσα σε μια ποικιλία εκδοχών, από την αριστοκρατική δημοκρατία της Φλωρεντίας, έως την κοινοβουλευτική τού Κρόμβελ κι από την επαναστατική αστική δημοκρατία που έδωσε στον κόσμο η Γαλλική Επανάσταση και έως τις λαϊκές δημοκρατίες που γεννήθηκαν μετά την Οκτωβριανή.

Σε όλες αυτές τις δημοκρατίες το κουμπί της Αλέξαινας (για να λειτουργήσουν) είναι η ψήφος, η ουσία τους (και η ανυπέρβλητη γοητεία του ατελούς αυτού πολιτεύματος) είναι η ελευθερία του λόγου και της διακίνησης των ιδεών, ενώ το πού πάνε σχετίζεται με την ταξική πάλη. Οι λαϊκές δημοκρατίες, για παράδειγμα, υποβαθμίζοντας ή καταργώντας την ελευθερία του λόγου, κατάργησαν κάθε μηχανισμό αυτοελέγχου και, παρ' ότι πρόσφεραν πολλά στους λαούς τους, εξαερώθηκαν.

Από την άλλη, οι αστικές, αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες με τον λαό τους εγκιβωτισμένο στην εργασιακή σκλαβιά και την άρχουσα τάξη τους να κυνηγάει μόνον το κέρδος, τρώνε τον εαυτό τους, τρώνε η μία την άλλη και πάνε να αποδείξουν στη Φύση ότι η ανθρωπότητα είναι ένα λάθος (του Θεού - που έχει και πλάκα, ως σκέψη).

Παρά ταύτα, και ίσως διά ταύτα, στη φάση που είμαστε, στη νηπιακή ακόμα και παιδαριώδη ηλικία της ανθρωπότητας, οι πολίτες εξακολουθούν να έχουν ένα όπλον (μιαν ασπίδα), την ψήφο τους. Κι έναν λόγο, τη λογική τους για να διαλέγουν (και να εκλέγουν) με ποιον θα συμπαρατάσσονται κάθε φορά. Με τον ίδιον εαυτόν λαό ή με τους λαοπλάνους;

Η δημοκρατία είναι θέμα ψήφου κι ελευθερίας. Δηλαδή ταξικής πάλης. Μπορεί να είναι η δημοκρατία των Δυνατών (με την έγκριση της ψήφου των πολλών) και μπορεί να γίνει η δύναμη (το κράτος) του λαού, ώσπου κάποια στιγμή αυτό το «γίνει» να φύγει απ' την ευκτική τού «γένοιτο» και να μπει σε ενεστώτα διαρκείας, να «γίνεται». Καλό βόλι.

Από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ