Ο μίτος του Μαντέλη

Tου Νικου Κωνστανταρα

Η ομολογία του Τάσου Μαντέλη ότι χρηματίστηκε από τη Siemens ενώ ήταν υπουργός ερμηνεύτηκε από πολλούς ως ένδειξη κυνισμού. Ενώ εδώ και χρόνια όλοι λέγαμε ότι «οι πολιτικοί τα παίρνουν» και μέναμε ήσυχοι μέσα στις γενικεύσεις μας και την έλλειψη στοιχείων, μόλις βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την πιο τρανταχτή απόδειξη ταραχθήκαμε. Σαν να μην το περίμενε κανείς - ούτε οι πολιτικοί φίλοι και αντίπαλοι του πρώην υπουργού ούτε οι δημοσιογράφοι. Αν η ομολογία ήταν προϊόν αναισθησίας ή απελπισίας, μόνον ο Τάσος Μαντέλης ξέρει· η κοινωνία μας, όμως, οφείλει να τον ευγνωμονεί. Είναι η πρώτη φορά που πολιτικός μας ομολογεί ότι πήρε λεφτά για τον εαυτό του και όχι για την ενίσχυση του κόμματός του, χωρίς να προσποιείται ότι δεν γνωρίζει πώς βρέθηκαν στην κατοχή του. Οπότε, ήταν η ωμότητα της ομολογίας που σόκαρε τους άλλους πολιτικούς ή ο φόβος ότι το πέπλο της ευεργετικής ασάφειας διερράγη και σύντομα θα γινόταν γνωστό ότι ο Μαντέλης δεν είναι εξαίρεση;

Στο εκρηκτικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί από το πρόγραμμα λιτότητας και από τις μεταρρυθμίσεις, είναι πιθανό να αρχίσει μια μεθοδική, επίπονη και αποτελεσματική διερεύνηση των περιουσιών πολλών άλλων πολιτικών. Με λίγη αποφασιστικότητα των πολιτικών και των δικαστών, είναι πιθανό να αποκαλυφθούν πολλά κάτω από την πέτρα που σήκωσε ο Μαντέλης. Είναι θέμα χρόνου: σύντομα η πίεση για κάθαρση του πολιτικού συστήματος θα γίνει αφόρητη. Οι πολιτικοί θα αναγκαστούν να αναλάβουν στα σοβαρά την προσπάθεια να περισώσουν κάποια αξιοπιστία και αυτό δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε νέες αποκαλύψεις χρηματισμού. Αν οι πολιτικοί δεν πείσουν τον λαό ότι άλλαξαν τα πάντα, τότε τα γεγονότα θα τους ξεπεράσουν - και είναι απρόβλεπτο τι θα τους αντικαταστήσει. Η κρίση είναι ο καταλύτης· τίποτα δεν θα είναι όπως πριν.

Ο Μαντέλης θα μείνει στην ιστορία επειδή το όνομά του συνδέεται με την απομυθοποίηση της ατιμωρησίας της πολιτικής διαφθοράς. Χρόνια τώρα είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε την πολιτική και τη δικαστική εξουσία (με τη σύμπραξη του Τύπου) να μεθοδεύουν τη μη αποκάλυψη κάθε σκανδάλου - ασχέτως ποιο κόμμα ήταν στην εξουσία. Τώρα μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποιοι κλέφτες θα αποκαλυφθούν και θα πληρώσουν το τίμημα, και άλλοι θα φοβούνται πλέον να εκμεταλλευθούν τη θέση τους.

Πέρα, όμως, από την έκπληξη που προκάλεσε η ομολογία του, η περίπτωση Μαντέλη μάς αναστατώνει και σε άλλα επίπεδα: μας φέρνει αντιμέτωπους με τη φύση της κοινωνίας και της πολιτικής μας. Η αντίδραση του Κώστα Σημίτη είναι ενδεικτική. Δεν είναι μόνο ότι ο πρώην πρωθυπουργός καλείται να δώσει εξηγήσεις για τον πρώην έμπιστό του, επιπλέον αντιμετωπίζει και την απαξίωση όλων των επιτευγμάτων της οκτάχρονης διακυβέρνησής του. Αφού δεν μπόρεσε να ξεριζώσει τη διαφθορά ούτε από την κοινωνία ούτε από τους στενότερους συνεργάτες του, η υστεροφημία του υπέστη καίριο πλήγμα. Εως προχθές θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι τα επιτεύγματα της διακυβέρνησης Σημίτη υπερτερούσαν των αδυναμιών και συμβιβασμών της. Τώρα βλέπουμε ότι η διαφθορά είναι δηλητήριο που δεν ξεθυμαίνει ποτέ· αργά ή γρήγορα θα φτάσει στην καρδιά του οργανισμού. Και εδώ γεννάται το ερώτημα: το δηλητήριο είναι η εξαίρεση ή η ουσία του πολιτικού μας συστήματος;

Οπως επιχειρηματολογούσε ο Μαντέλης στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής, τα χρήματα ήταν «χορηγία» για εκλογική εκστρατεία στην πολυδάπανη περιφέρεια της Β΄ Αθηνών. Μιλώντας σε πρώην συναδέλφους, ο Μαντέλης δεν χρειαζόταν να εξηγήσει ότι το κόστος μιας εκλογικής εκστρατείας δεν καλύπτεται από τη βουλευτική αποζημίωση. Υπαινίχθηκε, δηλαδή, ότι η διαφθορά είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτικού μας συστήματος. Το επιχείρημα δεν είναι κυνικό. Κυνική είναι η γενική ανοχή που δείξαμε σαν πολίτες σε αυτό το σύστημα για τόσον καιρό, κάνοντας πως δεν μας αφορούσαν οι αδυναμίες του, οι στρεβλώσεις, η διαπλοκή με επιχειρήσεις και με τον Τύπο.

Η οργή με την οποία πολιτικοί και δημοσιογράφοι μιλούν σήμερα για τον Μαντέλη εγείρει τον κίνδυνο ο άνθρωπος αυτός να λειτουργήσει ως «κάθαρμα» με την αρχαία έννοια - αυτός που φορτώνεται όλες τις αμαρτίες και καταστρέφεται για να αισθάνονται οι συμπολίτες του καθαροί. Ο Μαντέλης, όμως, είναι ο μίτος που οδηγεί όχι προς τα έξω αλλά στην καρδιά του λαβύρινθου.

Από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ